Жастардың мәдениеті мен менталитетінің деңгейі білім, қоршаған орта, әлеуметтік-мәдени контекст және ақпарат пен технологияға қолжетімділік сияқты әртүрлі факторларға байланысты өзгеріп отырады. Әлем жастарының бұл тақырыпқа қатынасы да әртүрлі болуы мүмкін және көптеген факторларға, соның ішінде географиялық орналасуына, әлеуметтік-экономикалық жағдайына, мәдени дәстүрі мен тарихи жағдайларына да байланысты.
Мәдениет пен менталитет қолдауға және дамытуға ұмтылатын көптеген жастар қозғалыстары, ұйымдары мен бастамалары бар. Оның ішінде жастардың өнер, әдебиет, музыка, театр, кино, сән және дизайн салаларына қызығушылық танытып, белсенді қатысуы олардың өзін-өзі көрсетуге және шығармашылыққа деген құштарлығын көрсетеді. Бүгінгі буынның ішкі мәдениет деген ұғымға көзқарасын дамыға сатыда деп айтуға негіз бар. Өйткені, қазірде ілім-білімге құштар жастардың бар болуы баяғы менталитетке, стереотипке деген бір сарынды сананы сындырады әрі одан аулақ болуға көмектеседі. Қазіргі жастар адам құқықтарын, әлеуметтік әділеттілік пен мәдени плюрализмді қорғау және ілгерілету үшін күресетін белсенді топ ретінде де әрекет ете алады. Ол дегеніміз, әділ, шынайы қоғам қалыптастыруда аянбайды дегенді меңзейді.
Десек те, қанша адам болса, сонша пікір алуандығы бар. Бірінің ойы бірімен қиысуы да, мүлде жанаспауы да мүмкін сәттер жиі болады. Осыдан кеп жастардың мәдениетке, менталитетке көзқарасы әртүрлі болуы мүмкін екенін айта кеткен жөн. Кейбір жастар дәстүрлі мәдениетке қызығушылық танытпайды, есесіне әлеуметтік медиа мен цифрлық платформалар сияқты ойын-сауық пен коммуникацияның заманауи түрлері бойынша ізденісін арттырып, соны басты назарға алғанды ұнатады. Бұл ішкі мәдениеттің әралуандықты қалайтынын білдіреді. Осының барлығы қазіргі әлемдегі жастардың өмір салты мен құндылық бағдарларының өзгеруін көрсетеді.
Жалпы, жастар мәдениеті, діні мен ділінің қалыптасуы оның дамуының негізгі факторы деп айтуға негіз бар. Олардың мәдени мұра мен әртүрлілікті сақтауға және насихаттауға маңызды үлес қосуға әлеуеті мен мүмкіндігі зор.
Әрине, жастардың мәдениеті мен менталитетінің деңгейіне, сондай-ақ бұл тақырыпқа көзқарасына қатысты тағы бірнеше аспектілерді келтіруге болады. Бұл жайында мынадай әлемдік тұжырымдамаларды оқып көріңіз:
Жаһандану және мәдени алмасу: Жастар, әсіресе жаһандану дәуірінде, әлемнің түкпір-түкпірінен әртүрлі мәдениеттер мен идеяларға оңай қол жеткізуге мүмкіндік алды. Бұл мәдениеттер мен менталитеттердің алуан түрлілігіне ашық және толерантты көзқарасқа әкелуі мүмкін.
Жастар қозғалыстары және белсенділік: Көптеген жастар қоғамдық, саяси және мәдени қозғалыстардың белсенді қатысушыларына айналады, өз құқықтарын қорғайды және әлеуметтік өзгерістер үшін күреседі. Бұл жастардың мәдениет мәселелеріне деген терең қызығушылығы мен жауапкершілігін айғақтаса керек.
Интернет және әлеуметтік медиа: Жастар ақпаратпен, идеялармен және мәдени көріністермен алмасу үшін Интернет пен әлеуметтік желілерді белсенді пайдаланады. Бұл жаңа мәдени үрдістер мен субмәдениеттердің қалыптасуына ықпал ете алады, сондай-ақ әртүрлі елдер мен мәдениеттердің жастары арасындағы жаһандық диалогты жеңілдетеді.
Мәдениетаралық коммуникацияны дамыту: Жастар жаһандық бағдарлануда және әртүрлі мәдениеттер мен ұлттардың жастарымен қарым-қатынас жасау мүмкіндігіне ие болуда. Бұл мәдениетаралық түсіністікті, сыйластық пен ынтымақтастықты дамытуға ықпал етеді.
Құндылықтардың өзгеруі: Бүгінгі жастардың бұрынғы ұрпаққа қарағанда құндылықтары мен басымдықтары әртүрлі. Олар жеке тұлғаның өзін-өзі көрсетуіне, таңдау еркіндігіне және төзімділікке баса назар аударып, мәдени әртүрліліктің құндылығын мойындай алады.
Соңғы оқиғалар бүгінгі жастардың ойында түрлі мәдениеттің қалыптасына ықпал етіп келе жатқандығын айтуға болады. Мәселен, жасөспірімнің цифрлық әлеуеті жоғары болса, оның виртулды әлемді өмірде көргісі келетіні секілді фантастика оның ішкі мәдениетіне айналуы мүмкін. Ондай буын дәстүрлі мәдениетті бойынша сіңіруі қиын. Ал, жастардың бала кезінен көрген ортасы, ата-анасы, достары, жақындары белгілі бір мәдениет пен менталитетті ұстанып, оны соған тәрбиелесе, әлбетте, оның ішкі мәдениеті әдет ғұрыптан аттамайды. Қорытындылай келе, қоғам мәдениетінің қалыптасуы – бүгінгі буынның не нәрсемен айналысып жүргенімен байланысты.
Ержанат Айгерім
Қорқыт ата Университетінің 3 курс студенті